Στο σημερινό 6ο μέρος περί λήψεως αποφάσεων, βλέπουμε τον 3ο τρόπο στην ιγνατιανή παράδοση, που αφορά τη χρήση της λογικής μας.
– Ο τρίτος τρόπος: Χρησιμοποιώντας το κεφάλι μας
Υπάρχει ένας τρίτος τρόπος να λάβει κανείς μια απόφαση, εάν οι δύο πρώτοι δεν αρκούν. Αυτός ο τρόπος κάνει μια ιδιαίτερη χρήση των διανοητικών δυνατοτήτων μας, ιδιαίτερα των ικανοτήτων μας για λογική και για ανάλυση. Εδώ δεν κοιτάμε για καθοδήγηση από τον Θεό σε περιόδους παρηγορίας και δεν χρησιμοποιούμε τα κλασικά εργαλεία για διάκριση.
Υπάρχει μια έντονη συζήτηση μεταξύ των ειδικών στην ιγνατιανή πνευματικότητα, σχετικά με το πόσο ευδιάκριτοι είναι ο δεύτερος και ο τρίτος τρόπος για να φτάσουμε σε μια απόφαση. Είναι διαφορετικοί. Ο ένας βασίζεται στη συναισθηματική φύση μας, ενώ ο άλλος βασίζεται στη λογική. Ο δεύτερος τρόπος λήψης απόφασης πάντοτε περιλαμβάνει και κάποια διαδικασία λογικής, και ο «τρίτος τρόπος» για τη λήψη απόφασης αφορά τα συναισθήματα μέχρι κάποιο βαθμό. Αλλά πρακτικά, υπάρχει επικάλυψη. Το ιδανικό στην ιγνατιανή παράδοση είναι η ενότητα της θέλησης, των συναισθημάτων και του νου. Και τα τρία είναι παρόντα όταν παίρνουμε αποφάσεις. Οι διαφορετικοί τρόποι είναι διαφορές στην έμφαση που δίνουμε.
Ο Ιγνάτιος περιέγραψε τον δεύτερο τρόπο λήψης αποφάσεων με μια σύντομη πρόταση: «Όταν πολύ φως και κατανόηση προέρχονται δια της εμπειρίας της απόγνωσης και της παρηγορίας, και της διάκρισης διαφόρων πνευμάτων». Ωστόσο, περιγράφει τον τρίτο τρόπο με αρκετή λεπτομέρεια. Θέτει κάποιες προϋποθέσεις και προσφέρει δύο διαφορετικούς τρόπους για λήψη απόφασης αυτού του είδους.
Η πρώτη προϋπόθεση είναι ένας χρόνος ηρεμίας –«ένας χρόνος κατά τον οποίο η ψυχή δεν είναι αναστατωμένη από διάφορα πνεύματα και έχει ελεύθερη και ειρηνική χρήση των φυσικών δυνάμεών της». Σε κατάσταση ηρεμίας, δεν βιώνουμε παρηγορία και απόγνωση. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι να σκεφτούμε «για ποιον σκοπό γεννήθηκε ο άνθρωπος, δηλαδή για τον έπαινο του Θεού και Κυρίου μας και για την σωτηρία της ψυχής του». Αυτά τα λόγια προέρχονται από την Αρχή και Θεμέλιο. Υπάρχει άλλη μία προϋπόθεση: να επιθυμούμε να κάνουμε εκείνο «που είναι περισσότερο προς έπαινο και δόξα Του».
Η πρώτη μέθοδος για τη λήψη μιας απόφασης με τον τρίτο τρόπο έχει να κάνει με το προσεκτικό ζύγισμα των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των εναλλακτικών δράσεων. Ο Ιγνάτιος το θέτει ως εξής:
«Να μελετήσω, εξετάζοντας πολύ προσεκτικά, πόσα πλεονεκτήματα και οφέλη προκύπτουν για μένα εάν πάρω τη θέση ή το αξίωμα με εισόδημα που έχω στο νου μου, αποκλειστικά για τη δόξα του Θεού και Κυρίου μας και τη σωτηρία της ψυχής μου. Και αντίθετα, με τον ίδιο τρόπο να μελετήσω τα μειονεκτήματα και τους κινδύνους που συνεπάγεται η κατοχή τους. Να κάνω το ίδιο στο δεύτερο μέρος, και συγκεκριμένα να εξετάσω προσεκτικά τα πλεονεκτήματα και τα οφέλη που υπάρχουν στο να μην τα κατέχω, καθώς και αντίθετα, τα μειονεκτήματα και τους κινδύνους που συνεπάγεται αυτή η μη κατοχή τους».
Αυτή είναι μια διαδικασία λογικής και ανάλυσης. Μπορούμε να φτιάξουμε σ’ ένα φύλλο χαρτί τέσσερις στήλες με τα υπέρ και τα κατά της Επιλογής 1, και με τα υπέρ και τα κατά της Επιλογής 2. Μόλις έχουμε καταγράψει όλους τους παράγοντες, μπορούμε να σκεφτούμε βαθιά το θέμα:
«Αφού με τον τρόπο αυτό σκεφτώ και εξετάσω προσεκτικά όλες τις πλευρές του θέματος που έχω στο νου μου, να κοιτάξω προς ποια πλευρά κλίνει περισσότερο η λογική. Και έτσι, σχετικά με το θέμα που έχω στο νου μου, πρέπει να καταλήξω σε μια απόφαση σύμφωνα με την ισχυρότερη παρότρυνση της λογικής και όχι από κάποια παρότρυνση των αισθήσεων».
Πρόκειται για μια πολύ λεπτομερή διαδικασία. Ο άγιος Ιγνάτιος θέλει να σκεφτούμε «όλες τις πλευρές του θέματος» που έχουμε στο νου μας. Πρέπει, λοιπόν, να εξετάσουμε το θέμα που μας απασχολεί από κάθε οπτική γωνιά, να σκεφτούμε κάθε παράγοντα, και να ξαναδούμε μήπως παραβλέψαμε κάτι. Δηλαδή, σκεφτόμαστε το θέμα μας, και μετά το ξανασκεφτόμαστε. Επομένως, η διαδικασία αυτή χρειάζεται κάποιο χρόνο. Στο τέλος καλούμαστε να πάρουμε μια απόφαση με βάση το τι φαίνεται πιο λογικό. Εξετάζουμε τα υπέρ και τα κατά, τα σκεπτόμαστε σε βάθος και επιλέγουμε την εναλλακτική λύση που βγάζει το πιο λογικό νόημα.
Ο δεύτερος τρόπος λήψης τέτοιου είδους αποφάσεων, φέρνει στη διαδικασία μας έναν δεύτερο παράγοντα, τη φαντασία. Ο Ιγνάτιος τον αποκαλεί δεύτερο τρόπο, αλλά πολλοί έμπειροι πνευματικοί καθοδηγητές πιστεύουν ότι είναι ένα συμπλήρωμα του πρώτου τρόπου. Η μεγάλη πρόκληση στη λήψη αποφάσεων, και σε κάθε διάκριση, είναι ότι χρειάζεται να είμαστε επαρκώς αποκολλημένοι από τις άτακτες προσκολλήσεις μας, ώστε να μπορέσουμε να δούμε τι πραγματικά θέλουμε. (Συνεχίζεται)
JA
