Jesuits.gr

Παίρνοντας αποφάσεις… (Μέρος 2ο)

(Διαβάστε το 1ο μέρος εδώ)

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΛΗΨΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ

Η Ιγνατιανή διάκριση συχνά θεωρείται συνώνυμη με την Ιγνατιανή λήψη αποφάσεων. Η διάκριση είναι ένα σημαντικό μέρος της λήψης καλών αποφάσεων – ένα απαραίτητο μέρος της Ιγνατιανής άποψης – αλλά η διάκριση είναι κάτι πολύ ευρύτερο. Η «δοκιμή των πνευμάτων», όπως λέει η Γραφή, είναι κάτι που πρέπει να γίνεται διαρκώς. Ο Θεός είναι πάντοτε παρών στον κόσμο μας. Το Άγιο Πνεύμα είναι διαρκώς ενεργό στην εσωτερική ζωή μας. Αλλά είναι ενεργά κι άλλα πνεύματα – «ο εχθρός της ανθρώπινης φύσης μας», όπως το έθετε ο Ιγνάτιος. Η διάκριση σημαίνει ότι συντονιζόμαστε με αυτή την πνευματική δίνη και βρίσκουμε τον τρόπο που ο Θεός μας καθοδηγεί. Η διάκριση μπορεί να μας βοηθήσει στις μεγάλες αποφάσεις, αλλά η διάκριση είναι επίσης ενεργή όταν στεκόμαστε στην ουρά του σούπερ μάρκετ, ή όταν έχουμε μια επαγγελματική συνάντηση, ή όταν ακούμε τη διήγηση ή τον πόνο ενός φίλου.
Κατά την ιγνατιανή άποψη, η διάκριση είναι μια κατάσταση στοχαστικής συνείδησης της πνευματικής σημασίας των πραγμάτων. Είναι ένα είδος ξεκομμένης δέσμευσης με τον κόσμο, ένας τρόπος να είμαστε ενεργά δεσμευμένοι στη ζωή από μια θέση στοχαστικής ευαισθησίας στην πνευματική πραγματικότητα. Το ιγνατιανό ιδεώδες είναι να γίνει κανείς «ενορατικός εν δράσει», δηλαδή κάποιος που είναι διαρκώς συντονισμένος με την εσωτερική ζωή καθώς διαρκώς αναζητά να φέρει την αγάπη του Θεού στους ανθρώπους και τις περιστάσεις που συναντά κάθε μέρα. Όταν γινόμαστε καλοί στη διάκριση, ο τρόπος αυτός γίνεται τρόπος ζωής.

Ο άγιος Ιγνάτιος, αντίθετα με ό,τι νόμιζε ότι ήθελε ο Κύριος από εκείνον, έγινε ιδρυτής και πρώτος Γενικός Ηγούμενος του Τάγματος του Ιησού.

Οπωσδήποτε όλοι χρειαζόμαστε βοήθεια όταν πρόκειται να λάβουμε μια απόφαση. Η σκέψη μας διαστρεβλώνεται από μια πληθώρα «γνωστικών προκαταλήψεων» (cognitive bias), όπως τις ονομάζουν οι ψυχολόγοι. Νομίζουμε ότι έχουμε περισσότερο έλεγχο επάνω στους ανθρώπους και στα γεγονότα απ’ όσο έχουμε στην πραγματικότητα. Προτιμάμε μικρά και άμεσα οφέλη απ’ ότι σπουδαιότερα και μακροπρόθεσμα οφέλη. Όταν σκεπτόμαστε το μέλλον, δίνουμε περισσότερο βάρος στο πιο πρόσφατο γεγονός που συνέβη απ’ ό,τι σε πιο μακρινά γεγονότα. Θα δούμε μοτίβα σε παλιότερα γεγονότα, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τίποτα τέτοιο. Υπερεκτιμάμε την ικανότητά μας να αντισταθούμε στον πειρασμό και να δείξουμε αυτοσυγκράτηση. Υποτιμάμε το χρόνο που χρειάζεται για να τελειώσει μια δουλειά. Όταν συμβαίνουν καλά πράγματα, νομίζουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι. Όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως θα θέλαμε, φταίνε άλλοι. Το μεγαλύτερο πρόβλημα στη λήψη αποφάσεων είναι οι «προκαταλήψεις επιβεβαίωσης» (confirmation bias). Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου έχουμε μια καλή εικόνα του τι θέλουμε να κάνουμε, και συστηματικά θα αναζητάμε λόγους για να το κάνουμε ενώ θα αγνοούμε τους λόγους για να μην το κάνουμε. Αν κάποιος θεωρεί ότι δεν τον αφορούν οι «προκαταλήψεις επιβεβαίωσης», δεν είναι ο μόνος! Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι εξυπνότεροι, πιο ακριβείς, πιο τυχεροί και πιο αντικειμενικοί από όλους τους υπόλοιπους. Σχεδόν μοιάζει κάθε απόφαση που έχει θετική έκβαση, να συμβαίνει κατά τύχη.
Δεν είναι να απορεί, λοιπόν, κανείς που ο Ιγνάτιος εξοικειώθηκε πολύ με την τυχαία φύση της λήψης αποφάσεων στη διάρκεια των πολλών ετών που εργάστηκε με ανθρώπους οι οποίοι προσπαθούσαν να αποφασίσουν την κατεύθυνση της ζωή τους. Δίνει μεγάλη προσοχή στην λήψη αποφάσεων στις «Πνευματικές Ασκήσεις». Η διάκριση και η λήψη αποφάσεων δεν είναι συνώνυμες στην ιγνατιανή παράδοση. Η διάκριση είναι μια τέχνη και μια δεξιότητα, αλλά είναι και μια στάση στοχαστικής συνείδησης που μπορεί να μας καθοδηγεί διαρκώς. Η λήψη αποφάσεων είναι μια διαδικασία. Η διάκριση είναι ένα μεγάλο μέρος της, αλλά στις «Πνευματικές Ασκήσεις» η λήψη αποφάσεων είναι από μόνη της ένα θέμα.

ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΟΡΙΑ

Ο άγιος Ιγνάτιος δεν προσφέρει οποιοδήποτε είδος εγγύησης για τις αποφάσεις. Οι αποφάσεις, ακόμη και οι καλές αποφάσεις που ελήφθησαν με σωστό τρόπο, περιβάλλονται από αβεβαιότητα. Η διάκριση δεν δίνει γνώση του μέλλοντος. Δεν λέει τι πρόκειται να κάνουν άλλοι άνθρωποι σε σχέση με την απόφασή μας. Δεν εγγυάται ότι το νέο μας πρότζεκτ, ή η νέα δουλειά μας, ή ο γάμος μας θα έχουν επιτυχία. Δεν υπόσχεται καν ότι η επιλογή που έκανε κανείς θα πραγματοποιηθεί. Μπορεί, δηλαδή, να αποφασίσει κανείς ότι θα παντρευτεί, αλλά να μην βρει κάποιον που να θέλει να παντρευτεί. Μετά από διεξοδική σκέψη και διάκριση, μπορεί κάποιος να αποφασίσει να κάνει αίτηση για μια θέση εργασίας, αλλά η εργασία να δοθεί σε κάποιον άλλο. Ο πάπας Φραγκίσκος μιλούσε από την πλευρά της ιγνατιανής παράδοσης όταν είπε ότι «η αβεβαιότητα βρίσκεται σε κάθε πραγματική διάκριση… Ο κίνδυνος του να αναζητά κανείς και να βρίσκει τον Θεό σε όλα τα πράγματα, λοιπόν, είναι η προθυμία να εξηγεί υπερβολικά, να λέει με ανθρώπινη βεβαιότητα και αλαζονεία: ‘Ο Θεός είναι εδώ’».
Η ίδια η ζωή του Ιγνατίου είναι μια αφήγηση για τη φήμη του ως ειδικού στην λήψη αποφάσεων. Πολλές από τις αποφάσεις του, συμπεριλαμβανομένων και μερικών πολύ σημαντικών, δεν είχαν την έκβαση που εκείνος πίστευε ότι θα έχουν. Μετά τη μεταστροφή του, πήγε στους Αγίους Τόπους πιστεύοντας ότι ο Θεός ήθελε να περάσει την υπόλοιπη ζωή του εκεί. Οι εκκλησιαστικές αρχές στην Ιερουσαλήμ τον έστειλαν ξανά πίσω στην Ευρώπη. Νόμιζε ότι έπρεπε να νηστεύει αυστηρά, να τιμωρεί το σώμα του και να ασκεί άλλους αυστηρούς τρόπους μετανοίας. Αυτό επιβάρυνε μόνιμα την υγεία του και του προκάλεσε σημαντική πνευματική κακουχία. Δύο φορές αρνήθηκε το αξίωμα του γενικού ηγουμένου αφότου οι ιησουίτες αδελφοί του τον εξέλεξαν. Ο εξομολογητής του χρειάστηκε να τον διατάξει, ουσιαστικά, να αλλάξει νοοτροπία. Νόμιζε ότι οι ιησουίτες έπρεπε να κατέχουν μια ελάχιστη ιδιοκτησία. Στη διάρκεια της ζωής του, τελικά, οι ιησουίτες κατέληξαν να λειτουργούν ένα διεθνές δίκτυο σχολείων, να γίνουν πρωταθλητές στη συλλογή εράνων και έξυπνοι διαχειριστές του χρήματος. Ο Ιγνάτιος νόμιζε ότι ο Θεός ήθελε να γίνει πλανόδιος δάσκαλος, κήρυκας και ευαγγελιστής. Και όμως, τελικά πέρασε τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια της ζωής του διευθύνοντας τους ιησουίτες από ένα μικρό γραφείο στη Ρώμη.
Ο Ιγνάτιος δεν πίστευε ότι η λήψη καλών αποφάσεων ήταν το σπουδαιότερο στη χριστιανική ζωή. Για κείνον, οι αποφάσεις ήταν το μέσον, όχι ο σκοπός. Οι αποφάσεις μας φέρνουν προς τον Θεό ή μας απομακρύνουν από Εκείνον. «Η μοναδική επιθυμία και επιλογή μας πρέπει να είναι η επιδίωξη του σκοπού για τον οποίο πλάστηκε ο άνθρωπος», όπως λέει στην “Αρχή και Θεμέλιο” των Πνευματικών Ασκήσεων. Στις περισσότερες περιστάσεις μπορούμε να είμαστε λογικά βέβαιοι ότι μια καλή λήψη απόφασης είναι και η σωστή. Αλλά η απόφαση είναι το ένα βήμα. Δεν ξέρουμε πολλά για το επόμενο και το μεθεπόμενο βήμα. Κάθε απόφαση που λαμβάνει ένας άνθρωπος, είναι μια απόφαση μόνο για εκείνον. Δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε κανέναν άλλον πέρα από τον ίδιο.

Translate »