Γενικά, είναι σχετικά εύκολο να περάσει η ζωή μας χωρίς να καταλαβαίνουμε τι συναισθήματα έχουμε, δηλαδή τι αισθανόμαστε. Εξαιτίας αυτού, τα κίνητρά μας παραμένουν κρυφά και μπορεί να φερόμαστε με αυτοκαταστροφικούς ή παράλογους τρόπους χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Για το λόγο αυτόν υπάρχει η συμβουλευτική και η πνευματική καθοδήγηση, καθώς όλοι μας χρειαζόμαστε βοήθεια για να κατανοήσουμε τα συναισθήματά μας. Χρειάζεται να τα κατανοήσουμε, να τα αντιμετωπίσουμε, να τα δεχθούμε και να τα εκφράσουμε με σωστό τρόπο. Αυτό δεν συνδέεται απλώς με μια προσωπική ικανοποίηση: όσο υψηλότερη είναι η συναισθηματική νοημοσύνη μας, τόσο καλύτερα φερόμαστε στους ανθρώπους που μας περιβάλλουν. Με συμπόνια και ενσυναίσθηση. Είναι δύσκολο να συναναστρέφεσαι άλλους ανθρώπους όταν μετά βίας καταλαβαίνεις τον ίδιο σου τον εαυτό.
Ο άγιος Ιγνάτιος μπορεί να βοηθήσει. Οι «Πνευματικές Ασκήσεις» γράφτηκαν καθόσον ο ίδιος πάσχιζε να καταλάβει την συναισθηματική του κατάσταση, και μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τις δικές μας «άτακτες προσκολλήσεις». Μόνο αν το κάνουμε αυτό, θα μπορέσουμε να τιθασεύσουμε το εσωτερικό χάος μας και να ζήσουμε με εσωτερική ειρήνη. Να, λοιπόν, κάποιες χρήσιμες γνώσεις για το πώς να χρησιμοποιήσουμε την σοφία του αγίου Ιγνατίου ώστε να αναπτύξουμε την δική μας συναισθηματική νοημοσύνη.
Ξανασκέψου το
Στις «Πνευματικές Ασκήσεις» το ζήτημα είναι να τοποθετήσεις τον εαυτό σου στο τώρα και στο να το νιώσεις πραγματικά. Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι η καλύτερη προσέγγιση στα συναισθήματά μας δεν είναι να τα αρνούμαστε ή να τα αγνοούμε. Ακόμα και οι ορθολογιστές έχουν συναισθήματα, και είναι ένα πολύ όμορφο κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας. Αντί να πορευόμαστε στη ζωή ανίδεοι για τα συναισθήματά μας, είναι πολύ πιο χρήσιμο να δεχόμαστε αυτά που αισθανόμαστε. Αν μια συναλλαγή από το παρελθόν σε ενοχλεί αλλά δεν μπορείς να βγάλεις άκρη γιατί, ή αν κάποιος είπε κάτι που δεν σου «κολλάει», ξαναθυμήσου τη στιγμή με όσες περισσότερες λεπτομέρειες μπορείς και φαντάσου την χρησιμοποιώντας όλες τις αισθήσεις σου – τι είδες, τι άγγιξες, τι άκουσες, τι μύρισες, τι γεύθηκες. Επίτρεψε τη στιγμή να σε διαπεράσει, και τοποθέτησε τον εαυτό σου μέσα της. Καθώς αναβιώνεις τη στιγμή και τα συναισθήματά σου γίνονται πιο αντιληπτά, θα μπορέσεις να καταλάβεις καλύτερα πώς έμειναν μέσα σου και πώς συνεχίζουν να σε επηρεάζουν. Ίσως χρειάζεται να ζητήσεις ή να σου ζητήσουν ένα συγγνώμη, ίσως πρέπει να αφήσεις πίσω σου τη δυσαρέσκεια, ή ίσως πρέπει να κάνεις μια συζήτηση με το συγκεκριμένο πρόσωπο.
Να είσαι προσεκτικός
Μην επιτρέπεις να σε καταλαμβάνουν οι καταστάσεις και να σε οδηγούν σε απερίσκεπτες πράξεις. Μερικές φορές είμαστε πολύ βέβαιοι ότι καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει γύρω μας, επειδή έχουμε πολλές πληροφορίες, αλλά αν δεν έχουμε αφιερώσει λίγο χρόνο για εσωτερική περισυλλογή, μπορεί να μην γνωρίζουμε τελικά όσα νομίζουμε. Γι’ αυτό κι ο άγιος Ιγνάτιος λέει «δεν γεμίζει και δεν ικανοποιεί την ψυχή το να έχουμε άφθονες γνώσεις, αλλά μάλλον το να κατανοούμε εσωτερικά και να γευόμαστε τα πράγματα». Αυτό που εννοεί είναι ότι οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί και να σκεφτόμαστε διεξοδικά τι είναι αυτό που βιώνουμε προτού φτάσουμε σε συμπεράσματα. Συχνά η αλήθεια βρίσκεται κάτω από την επιφανειακή εντύπωση, και τα κίνητρά μας μπορεί να μην είναι πάντα τόσο ξεκάθαρα όσο νομίζουμε ότι είναι. Κάποια γυναίκα είχε μιλήσει για το πώς οι «Πνευματικές Ασκήσεις» την βοήθησαν να δει το γεγονός ότι ήταν μνησίκακη απέναντι στη μητέρα της και ποτέ δεν το είχε αντιληφθεί. Όταν ξεκαθάρισε και στοχάστηκε τα συναισθήματά της, μπόρεσε να αποκαταστήσει τη σχέση της με τη μητέρα της.
Άκουσε τον εσωτερικό σου μονόλογο
Μην πάψεις να ακούς τον εαυτό σου. Τα συναισθήματα μπορεί να μην είναι ο καλύτερος τρόπος για να κατευθύνεις τις ενέργειές σου – δεν είναι καλό να κάνεις κάτι όταν είσαι θυμωμένος, για παράδειγμα – αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχουν ή ότι είναι λάθος να αισθάνεσαι θυμωμένος. Τα μοτίβα αποφυγής είναι ακριβώς το πώς πέφτουμε σε αυτοκαταστροφικές συνήθεις που καταλήγουμε να μην μπορούμε να ελέγξουμε. Ιησουίτες πνευματικοί καθοδηγητές επαναλαμβάνουν ότι οι «Πνευματικές Ασκήσεις» αφορούν το να αποκτούμε περισσότερη επίγνωση των ιδίων των συναισθημάτων μας. Αυτό μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο, γιατί μερικές φορές ο εσωτερικός μας μονόλογος μας προκαλεί ντροπή, σύγχυση ή θλίψη. Αλλά και πάλι είναι απαραίτητο να ακούμε αυτά τα συναισθήματα. Ο άγιος Ιγνάτιος λέει: «Θα ζητήσω πόνο, δάκρυα και βάσανα». Εκείνο που εννοεί είναι ότι δεν θέλει να συνηθίσει το κακό ή να υποκύψει στα ελαττώματά του. Φυσικά και στην προσευχή κανείς δε ζητά την ντροπή ή τη σύγχυση. Αλλά αξίζει τον κόπο να επεξεργαζόμαστε οποιοδήποτε και όλα τα συναισθήματα που νιώθουμε και να αντιμετωπίζουμε ακόμη και τα δύσκολα σημεία της εμπειρίας μας. Έτσι παραμένουμε ζωντανοί και ενεργοί αντί να καταντάμε μουδιασμένοι από τη ζωή.
Σκέψου τις προσκολλήσεις σου
Όλοι μας έχουμε τις προσκολλήσεις μας, πράγματα και ανθρώπους που πραγματικά μας αρέσουν. Οι προσκολλήσεις μας μπορεί να είναι υγιείς ή μη υγιείς. Ακόμη και προσκολλήσεις σε πράγματα που είναι καλά, μπορούν να γίνουν ανθυγιεινές εάν τα συναισθήματά μας είναι πολύ θερμά προς αυτές. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος τραυμάτισε τους μύες του, αλλά εξακολουθεί να βγαίνει για τρέξιμο, επειδή είναι ψυχολογικά και σωματικά εθισμένος στην άσκηση. Σ’ αυτή την περίπτωση, μια προσκόλληση σ’ έναν ευγενή στόχο – τη διατήρηση της υγείας – γίνεται μια συναισθηματική υποχρέωση παρόμοια με εθισμό. Οι μη υγιείς προσκολλήσεις όπως αυτή, επηρεάζουν την συναισθηματική μας κατάσταση με έναν ανεπιθύμητο τρόπο και θολώνουν την κρίση μας.
Όταν ο άγιος Ιγνάτιος μας ενθαρρύνει να είμαστε προσεκτικοί στα συναισθήματά μας, εννοεί ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε όσα είναι άτακτα και να αρχίσουμε να τα τακτοποιούμε. Η συναισθηματική νοημοσύνη έχει να κάνει με την από μέρους μας προσοχή στα συναισθήματά μας και στην λήψη δράσης για να τα ανακατευθύνουμε προς μια υγιέστερη κατεύθυνση.
Ο άγιος Ιγνάτιος ξεκίνησε τη ζωή του ως φιλόδοξος ιππότης που επιθυμούσε να γίνει διάσημος για τις νίκες του στις μάχες. Όταν όμως τραυματίστηκε άσχημα στο πόδι του, πέρασε πολύ καιρό στο κρεβάτι σκεπτόμενος ξανά τις προτεραιότητές του. Έτσι μπόρεσε να αλλάξει εντελώς τη ζωή του. Και κατόρθωσε αυτή την εκπληκτική μεταμόρφωση αναπτύσσοντας την συναισθηματική νοημοσύνη του, ανακατευθύνοντας τις συναισθηματικές προσκολλήσεις του προς έναν διαφορετικό, πολύ καλύτερο στόχο. Το αποτέλεσμα, η τεράστια επιρροή του στην πνευματική καθοδήγηση και η προσωπική του αγιότητα, είναι θετικές αποδείξεις ότι μπορούμε πράγματι να κάνουμε πρόοδο.
π. Michael Rennier
(Μετάφραση, επιμέλεια: Ειρήνη Κουτελάκη)
JA
