*του π. Pierre Salembier, τ.Ι.
Θα ήθελα να απαντήσω σε τρεις απορίες σχετικά με την εορτή των Αγίων Πάντων, απορίες τις οποίες μπορεί να έχουν πολλοί. Οι ερωτήσεις αυτές είναι:
1. Γιατί μια εορτή των Αγίων Πάντων στο λειτουργικό ημερολόγιο;
2. Ποια είναι η σχέση μεταξύ του Ευαγγελίου που μιλά για τους Μακαρισμούς και που διαβάζουμε σήμερα, και της εορτής των Αγίων Πάντων;
3. Γιατί η Εκκλησία διαχωρίζει την εορτή των Αγίων Πάντων από την ανάμνηση των κεκοιμημένων πιστών, που τελείται την αμέσως επόμενη μέρα (2 Νοεμβρίου);
1. Γιατί μια εορτή των Αγίων Πάντων;
Διότι η Εκκλησία, που από την αρχή της ιστορίας της μας παρουσίασε ένα πρότυπο των μαρτύρων και των ομολογητών της πίστης, ποτέ δεν ισχυρίστηκε ότι αυτός ο κατάλογος των «επίσημων» αγίων είναι περιοριστικός. Η Εκκλησία πιστεύει, όπως μας δείχνει η Αποκάλυψη, ότι οι άγιοι αποτελούν ένα αναρίθμητο σώμα – «που κανείς δεν μπορεί να καταμετρήσει». Είναι εκείνοι οι άνθρωποι, συνήθως σεμνοί, που υπήρξαν για τον περίγυρό τους μάρτυρες της πίστης, παραδείγματα ορθότητας και δικαιοσύνης. Ο κατάλογος των αγίων του λειτουργικού ημερολογίου, επομένως, δεν είναι περιοριστικός. Είναι το εμφανές εκείνο τμήμα του τεράστιου παγόβουνου που επιπλέει στον ωκεανό της ανθρώπινης ιστορίας.
2. Ας δούμε, τώρα, ποια είναι η σχέση της αγιότητας με το Ευαγγέλιο των Μακαρισμών. Μερικές φορές λέμε, λίγο βιαστικά, ότι οι άγιοι είναι εκείνοι που έβαλαν σε πράξη τους Μακαρισμούς. Μου φαίνεται σωστότερο να πούμε ότι οι άγιοι είναι εκείνοι που θέτουν σε εφαρμογή Μακαρισμούς – όχι απαραιτήτως όλους τους Μακαρισμούς. Πράγματι, οι άγιοι που αναγνωρίζονται από το λειτουργικό ημερολόγιό μας είναι συχνότερα άνδρες και γυναίκες που έθεσαν σε εφαρμογή τον τελευταίο Μακαρισμό: «Μακάριοι είστε εάν σας καταδιώξουν εξαιτίας του ονόματός μου». Ασφαλώς, αφορά πρωτίστως τους χριστιανούς μάρτυρες. Αλλά οι Μακαρισμοί μάς βοηθούν να αναγνωρίσουμε την αγιότητα σε άνδρες και γυναίκες που ποτέ δεν διεκδίκησαν το ανήκειν στη χριστιανοσύνη, αλλά που έδωσαν τη ζωή τους γι’ αυτές τις αξίες, τις οποίες επαινούν οι Μακαρισμοί. Ας σκεφθούμε, για παράδειγμα, τον μη βίαιο αγώνα του Γκάντι, στην Ινδία. Ας σκεφθούμε επίσης όλους εκείνους – χριστιανούς και μη – που ορθώνουν το ανάστημά τους απέναντι στη βία των δικτατοριών, ώστε να υπερασπίσουν έναν λόγο αληθείας και δικαιοσύνης. Οι άγιοι, τους οποίους περιγράφουν οι Μακαρισμοί, δεν είναι μοναχά όλοι οι πιστοί των οποίων η πίστη υπήρξε ηρωική, αλλά και εκείνοι που ομολόγησαν, δια της ζωής τους, τον έναν ή τον άλλο ειδικό Μακαρισμό κατά τον αγώνα τους για τη δικαιοσύνη, για την ειρήνη, για την αλήθεια.
3. Η τελευταία ερώτηση, που είναι αναμφίβολα η πιο λεπτή, είναι η ερώτηση που αφορά την διάκριση την οποία κάνει η Εκκλησία ανάμεσα στην εορτή των Αγίων Πάντων, την 1η Νοεμβρίου, και την Ανάμνηση των κεκοιμημένων πιστών, την 2α Νοεμβρίου. Είναι, άραγε, μια άχρηστη επανάληψη; Όσον αφορά το θέμα αυτό, ας έχουμε υπόψη μας ότι την μακροχρόνια περίοδο του γιανσενισμού, που σημαδεύτηκε από τον φόβο της κρίσης του Θεού, ακολούθησε μια περίοδος κατά την οποία υπήρχε η τάση να αφομοιώνονται πλήρως άγιοι και κεκοιμημένοι πιστοί. Αλλά, δεν συγκεντρώνονται τελικά όλοι οι κεκοιμημένοι στον ουρανό; Δεν ενώνονται μ’ αυτό το μεγάλο σώμα των αγίων; – σκεπτόμαστε συχνά. Ας υπογραμμίσουμε ότι τέτοιοι ισχυρισμοί φανερώνουν ότι φανταζόμαστε τον ουρανό ως μια μεγάλη σύναξη, όπου οι δήμιοι και τα θύματα της ιστορίας θα έπρεπε να αναμειχθούν αδιακρίτως μεταξύ τους. Υποθέτουμε εκ προοιμίου από το σημείο αυτό, ότι ο Θεός θα ζητούσε σε όλους τους ανθρώπους να ξεχάσουν το παρελθόν και να γίνουν αδέλφια με τρόπο φιλικό. Θα σήμαινε ότι ξεχνάμε κάθε παράδοση, και πρώτα απ’ όλα το βιβλίο των Ψαλμών, που ακατάπαυστα επικαλείται τη δικαιοσύνη του Θεού. Διότι η δικαιοσύνη του Θεού δεν χαρακτηρίζεται από αυστηρότητα. Ως χαρακτηριστικό της έχει ότι παίρνει το μέρος των θυμάτων της ιστορίας. Ο Θεός δεν διαγράφει όλες τις αδικίες που διέπραξαν οι άνθρωποι, για να ζητήσει τελικά από όλους να ξαναβρεθούν σε μια αδελφότητα άνευ νοήματος. Η κοινωνία των αγίων δεν είναι εκείνο που σήμερα αποκαλούμε διεθνή «κοινότητα».
Η Ανάμνηση των κεκοιμημένων πιστών, που διαχωρίζεται από την εορτή των Αγίων Πάντων, μας υπενθυμίζει εύστοχα ότι, ακόμη κι αν όλοι έχουμε κληθεί στην αγιοσύνη, η ζωή μας τελειώνει συχνότερα ανολοκλήρωτη, ελλιπής. Ο Θεός είναι εκείνος που θα φέρει μέσα μας κάθε εξαγιασμό. Υπάρχει, επομένως, νόημα, για το λόγο αυτό, να προσευχόμαστε για τους κεκοιμημένους πιστούς. Ας αναγνωρίσουμε ακόμη ότι κάποιες ζωές τελειώνουν με την άρνηση της αναγνώρισης των αδικιών που διαπράχθηκαν, και την άρνηση της συμφιλίωσης. Αυτό, όμως, μας καταδικάζει να επανέλθουμε στις θέσεις του γιανσενισμού; Για ν’ απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα με ευαγγελικό τρόπο, σας καλώ να ανατρέξετε στον πρώτο άγιο που αναγνωρίστηκε από το ίδιο το Ευαγγέλιο: τον καλό ληστή, που σταυρώθηκε μαζί με τον Χριστό. Πράγματι, ο Ιησούς Χριστός, τη στιγμή του θανάτου του, ανοίγει την πόρτα του παραδείσου. Δέχεται ακόμη κι έναν φαινομενικά καταδικασμένο, που σταυρώθηκε μαζί Του. Όμως η αφήγηση της σταυρώσεως επισημαίνει δύο προϋποθέσεις αυτής της εισόδου στον Παράδεισο: πρώτον, την αναγνώριση των σφαλμάτων μας – κάτι που ομολογεί ο καλός ληστής απαντώντας στον άλλον: «Εμείς, βέβαια, δίκαια τιμωρούμαστε, γιατί τιμωρούμαστε γι’ αυτά που κάναμε». Και δεύτερον, ικετεύοντας την ευσπλαχνία του Χριστού. Γιατί δεν μπαίνουμε στη βασιλεία του Θεού χάρη στις αξιομισθίες μας, αλλά δια της χάρης του Θεού – κάτι που εκφράζει και ο καλός ληστής λέγοντας: «Θυμήσου με, Κύριε, όταν έλθεις στη βασιλεία σου!». Σ’ εκείνον και μόνο σ’ εκείνον λέει ο Ιησούς: «Σε βεβαιώνω πως σήμερα κιόλας θα είσαι μαζί μου στον παράδεισο».
Ο Παράδεισος, λοιπόν, προσφέρεται σε όλους όσοι αναγνωρίζουν τα λάθη τους και απευθύνονται με εμπιστοσύνη στην ευσπλαχνία του Κυρίου. Πότε συμβαίνει αυτό για τον καθέναν; Εδώ υπεισέρχεται το μυστήριο της ελευθερίας που έχει ο καθένας μας. Πολύ όμορφες μαρτυρίες δόθηκαν από άνδρες και γυναίκες που, κατά τις τελευταίες στιγμές της ζωής τους, συναίνεσαν σε συμφιλιώσεις που είχαν αρνηθεί επί χρόνια. Η Εκκλησία θεωρεί, μάλιστα, ότι αυτή η ύστατη πράξη αίτησης συγχώρησης και συμφιλίωσης, μπορεί να πραγματοποιηθεί πέραν του σωματικού θανάτου, και αυτός είναι ο λόγος που απαγορεύεται πάντοτε να καταδικάζουμε οποιονδήποτε άνθρωπο σαν να ανήκει στην «κόλαση». Όλοι αυτοί οι λόγοι μας βοηθούν να κατανοήσουμε γιατί η Εκκλησία διατηρεί αυτό τον διαχωρισμό ανάμεσα στην πανήγυρη των Αγίων Πάντων και την ανάμνηση των κεκοιμημένων πιστών. Η Εκκλησία μάς καλεί να προσευχηθούμε στους αγίους, αλλά μας καλεί επίσης να προσευχηθούμε ΓΙΑ τους κεκοιμημένους πιστούς, ώστε να πραγματοποιηθεί στον καθέναν αυτή η αναγνώριση των σφαλμάτων και αυτή η αποκατάσταση που εμπιστεύεται ολοκληρωτικά την ευσπλαχνία του Κυρίου.
**Σ.τ.μ.: Το κείμενο γράφτηκε το 2012. Η Αποστολική Παραίνεση του πάπα Φραγκίσκου «Gaudete et Exsultate», όπου γίνεται συσχετισμός της αγιότητας με τους Μακαρισμούς, κυκλοφόρησε φέτος – σύντομα και στα ελληνικά – και έχει αναλυθεί στο τεύχος αρ. 1112 του περιοδικού «Ανοιχτοί Ορίζοντες».
(Απόδοση: Ειρήνη Κουτελάκη)
adm
