* Το παρακάτω κείμενο είναι μια ανάλυση του ψυχοθεραπευτή και θεολόγου Δρ. π. Stéphane Joulain, που εργάζεται ως ιεραπόστολος στην Αφρική. Με αυτό το κείμενο επιχειρεί να κάνει κατανοητή την προσέγγιση του πάπα Φραγκίσκου στο θέμα των σεξουαλικών κακοποιήσεων στους κόλπους της Εκκλησίας, ώστε να πάρουμε μια γεύση για το νόημα όσων θέλει να εφαρμόσει σε ποιμαντικό επίπεδο. Η Επιστολή προς τον Λαό του Θεού, που δημοσιοποιήθηκε στις 20 Αυγούστου 2018, είναι η συνέχεια δύο άλλων σημαντικών επιστολών, εκείνης που είχε γράψει στις 17 Μαΐου 2018 προς τους επισκόπους της Χιλής, οι οποίοι είχαν έλθει στη Ρώμη για να τον συναντήσουν, και της επιστολής της 30ής Μαΐου 2018, προς τον Λαό του Θεού που βαδίζει στη Χιλή.
Οι αποκαλύψεις για τις σεξουαλικές κακοποιήσεις στη Χιλή, τις ΗΠΑ, αλλά και τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες και αλλού στον κόσμο, οδήγησαν τον πάπα Φραγκίσκο να πάρει το λόγο μ’ έναν καινούργιο τρόπο. Στις 20 Αυγούστου 2018, σε μια επιστολή που απευθυνόταν στον «Λαό του Θεού», ο πάπας Φραγκίσκος αναγνωρίζει την έκταση του δράματος που προκάλεσε η συμπεριφορά ορισμένων ιερέων. Αναγνωρίζει ακόμη και την αποτυχία της καθολικής ιεραρχίας να απαντήσει με κατάλληλο και επαρκή τρόπο σ’ αυτούς τους άνδρες και τις γυναίκες παντού στον κόσμο, που υποφέρουν εξαιτίας αυτής της συμπεριφοράς. Ο πάπας Φραγκίσκος έχει επίγνωση των σημαντικών συστημικών αντιστάσεων στους κόλπους της καθολικής ιεραρχίας και της έλλειψης ικανοτήτων και κατάλληλων μέσων για να απαντήσει σ’ αυτή την κρίση. Για να βγει από αυτή την κρίση, ο Πάπας καλεί, λοιπόν, τον Λαό του Θεού, λαϊκούς και κληρικούς, να ανακαλύψουν μαζί ποιους δρόμους πρέπει να ακολουθήσουν για να απαντήσουν με τρόπο που αρμόζει σ’ αυτή την κρίση, ώστε να ακουστεί επιτέλους η φωνή αυτών των θυμάτων.
Η καθεμιά από τις τρεις προαναφερθείσες επιστολές, αποκαλύπτει με ιδιαίτερο αλλά σταθερό τρόπο, την εμπειρία του πάπα Φραγκίσκου εν μέσω αυτής της κρίσης. Η εμπειρία αυτή σημαδεύεται από την συνάντησή του με ορισμένα από τα θύματα, αλλά και από μια συνεπή ποιμαντική προσέγγιση, που έχει τις ρίζες της στη ζωή του στην Αργεντινή, και στην συμπάθειά του για την «θεολογία του λαού». Αντικατοπτρίζουν, παράλληλα, την πνευματική εμπειρία του πάπα Φραγκίσκου, καθώς και την προσήλωσή του στην διάκριση της παρουσίας και της δράσης του Αγίου Πνεύματος στους κόλπους του Λαού του Θεού. Μια διάκριση που μόνο ο χρόνος μπορεί να διαμορφώσει.
Ωστόσο, αν αυτές οι επιστολές έγιναν αποδεκτές αρκετά θετικά από μεγάλη μερίδα καθολικών, πιθανόν να συνειδητοποιήσουμε ότι στα μέσα ενημέρωσης και στα κοινωνικά δίκτυα πολλά θύματα και κάποιοι από τους ανθρώπους που τα υποστηρίζουν, τις δέχθηκαν αρκετά «ψυχρά». Για αρκετά από τα θύματα, η επιστολή του Πάπα προς τον Λαό του Θεού της 20ής Αυγούστου δεν πάει και πολύ μακριά, και οι λύσεις που προτείνονται – η προσευχή και η νηστεία – φαντάζουν ανεπαρκείς μπροστά στο μέγεθος του πόνου τους. Πολλοί καταγγέλλουν την απουσία συγκεκριμένων μέτρων, που ακόμη και η ανακοίνωση της συνάντησης, τον ερχόμενο Φεβρουάριο στη Ρώμη, των προέδρων των καθολικών ιεραρχιών δεν έχει καταφέρει να κατευνάσει.
Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η αλλαγή; Για να καταλάβουμε τι συμβαίνει, πρέπει να ξαναδιαβάσουμε αυτές τις τρεις πρόσφατες επιστολές του πάπα Φραγκίσκου, ώστε να δούμε τι προσπαθεί να εφαρμόσει σε επίπεδο ποιμαντικής. Στη συνέχεια, χρειάζεται να διακρίνουμε αν αυτή η κατανόηση κι αυτή η ποιμαντική προσέγγιση μπορούν να απαντήσουν αποτελεσματικά στις προσδοκίες του Λαού του Θεού και ιδιαίτερα σε εκείνες των θυμάτων: αλήθεια, δικαιοσύνη, αποκατάσταση, ευσπλαχνία… Είναι σημαντικό να καταλάβουμε, γιατί κάποιοι σήμερα δεν διστάζουν πλέον να επικρίνουν ανοιχτά τον πάπα Φραγκίσκο για λόγους προσωπικής ατζέντας και ποιμαντικών επιλογών ριζικά διαφορετικών. Τι, λοιπόν, προσπαθεί να επιτύχει ο πάπας Φραγκίσκος ως υπηρέτης του Λαού του Θεού για την θεραπεία των πληγών και την αναγγελία της Καλής Είδησης;
Τέσσερα δυνατά στοιχεία κατανόησης
1. Ακρόαση των θυμάτων
Ο πάπας Φραγκίσκος έχει επίγνωση του πόνου των θυμάτων. Αυτή την επίγνωση την απέκτησε ακούγοντας ορισμένα θύματα που μπόρεσε να συναντήσει κατά τα ταξίδια του, ή που δέχθηκε στη Ρώμη. Παρόλο που ορισμένα από αυτά τα θύματα παντού στον κόσμο έχουν ακόμη την αίσθηση ότι δεν ακούστηκαν από τον Πάπα, εκείνα που συνάντησε του επέτρεψαν να συνειδητοποιήσει τις επώδυνες συνέπειες των κακοποιήσεων που υπέστησαν. Αυτό το υπενθυμίζει στους αδελφούς του Χιλιανούς επισκόπους, λέγοντάς τους τι τον έκανε να τους καλέσει στη Ρώμη:
«Η σοβαρότητα αυτών των πράξεων και οι τραγικές συνέπειες που έφεραν ιδιαίτερα στα θύματα». Έχει επίσης επίγνωση της επιμονής αυτού του πόνου και της απομόνωσης που η άρνηση να τους δοθεί ο λόγος προκάλεσε στην πλειονότητα των θυμάτων.
Κατά τις συναντήσεις του μαζί τους, ο πάπας Φραγκίσκος αποκάλυψε επίσης τη σημασία της υποδοχής και της ακρόασης για μια σοβαρή διάκριση. Χωρίς αυτή την ακρόαση δεν μπορεί να υπάρξει λύση δίκαιη και αποδεκτή από όλους. Χωρίς αυτή την ακρόαση, οι λύσεις που προτείνονται δεν είναι ικανοποιητικές.
Ο πάπας Φραγκίσκος καλεί, έτσι, τον Λαό του Θεού και ειδικότερα τους επισκόπους, να αφιερώσουν χρόνο για να υποδεχθούν και να ακούσουν τα θύματα. Με αυτή την ακρόαση, ο Πάπας βλέπει έναν τρόπο αληθινής παρουσίας μπροστά στον άλλον, πράγμα που έχει θεμελιώδη σημασία αν θέλουμε να συναντήσουμε τον άλλον εκεί όπου πονά. Είναι ένας τρόπος παρουσίας ταπεινός, που πηγαίνει πέρα από μια απλή καλή θέληση και που αποτελεί επίσης μια ενόραση του Θεού, παρόντος στο πρόσωπο κάθε ανθρώπου.
Όμως, ο πάπας Φραγκίσκος αναγνωρίζει ταπεινά ότι αυτή η συνάντηση με τα θύματα δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς την δική τους αποφασιστικότητα να κάνουν έκκληση στην Καθολική Εκκλησία για το δράμα των κακοποιήσεων.
Αυτόν τον πόνο ο Πάπας τον κατανοεί και τον αισθάνεται ως πόνο ολόκληρου του Λαού του Θεού. Προτείνει τα σημαντικά λόγια του Αποστόλου Παύλου: «Πραγματικά, όταν υποφέρει ένα μέλος, συμπάσχουν όλα τα μέλη» (Α΄ Κορ 12, 26). Εδώ μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο Πάπας δεν έχει μόνο επίγνωση του πόνου των θυμάτων, αλλά ότι είναι επίσης και σε κοινωνία με αυτά τα άτομα. Αυτά τα λόγια του Αποστόλου Παύλου ξεκινούν την επιστολή προς τον Λαό του Θεού της 20ής Αυγούστου 2018, και τα βρίσκουμε και στο κλείσιμο της επιστολής. Αυτή η επιμονή δείχνει τη σπουδαιότητα που δίνει ο Πάπας στο να μπει ο Λαός του Θεού, στο σύνολό του, σε κοινωνία με εκείνους που βίωσαν το δράμα των κακοποιήσεων. Δεν είναι εχθροί της Εκκλησίας, αλλά μέλη του Λαού του Θεού που πορεύεται. Αυτά τα λόγια του Αποστόλου Παύλου δείχνουν επίσης από πού ξεκινά ο πάπας Φραγκίσκος: από έναν Λαό του Θεού που υποφέρει, αλλά και που είναι σε κοινωνία.
2. Μια απαραίτητη μεταστροφή
Ο πάπας Φραγκίσκος έχει επίγνωση ότι, χωρίς την μεταστροφή των καρδιών, δεν μπορεί να υπάρξει κατάλληλη απάντηση στον πόνο των ανθρώπων που υπέστησαν κακοποίηση. Καλεί τους επισκόπους της Χιλής να μπουν σε μια στάση μεταστροφής. Για τον Πάπα, η Καθολική Εκκλησία κάποιες φορές έχασε από το οπτικό πεδίο της την αποστολή της και απομακρύνθηκε από τον Λαό του Θεού διαστρέφοντας – η λέξη είναι αρκετά έντονη – την εκκλησιαστική φύση της.
Ο πάπας Φραγκίσκος είναι εξίσου ξεκάθαρος στο γεγονός ότι αυτή η μεταστροφή, αυτή η μεταμόρφωση, δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο από την καθολική ιεραρχία. Καταγγέλλει τις συστημικές αντιστάσεις μιας εκκλησιαστικής ιεραρχίας που ακόμη παραλύει πολύ συχνά από διάφορους φόβους, και που έχασε την προφητική διάστασή της, η οποία για τον Πάπα είναι η μόνη που μπορεί να ξαναδώσει το αληθινό νόημα της αποστολής της αναγγελίας της Καλής Είδησης.
Αυτή τη μεταστροφή του Λαού του Θεού στο σύνολό του, ο Πάπας δεν μπορεί να την συλλάβει χωρίς την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, υπό τις προτροπές του οποίου μπορεί να πραγματοποιηθεί μια αληθινή μεταστροφή. Το Άγιο Πνεύμα είναι εκείνο που μπορεί να ανοίξει τις καρδιές, κι εδώ και τα αυτιά, ώστε η φωνή όσων δεν έχουν φωνή να μπορέσει να ακουστεί από το σύνολο του Λαού του Θεού. Έχοντας συνείδηση αυτής της παρουσίας του Αγίου Πνεύματος, έχοντας συνείδηση της ανάγκης αυτής της κοινοτικής διάστασης της μεταστροφής, ο πάπας Φραγκίσκος καλεί να προχωρήσουμε σ’ αυτή τη διαδικασία με εμπιστοσύνη, γιατί είναι ο μοναδικός δρόμος στον οποίον ο Θεός καλεί τον Λαό του.
Η μεταστροφή στην οποία ο πάπας Φραγκίσκος καλεί, είναι τόσο πιο δύσκολη όσο περισσότερο καλεί στην ανακάλυψη της ανάγκης να αναγνωρίσουμε τον εαυτό μας ως έναν Λαό πληγωμένο και όχι ως μια τέλεια κοινωνία. Αυτή η σύλληψη που σφυρηλατήθηκε στη διάρκεια των αιώνων, μετακινήθηκε σιγά σιγά προς την ιδέα ότι «η μία, αγία, καθολική και αποστολική Εκκλησία» θα γινόταν και «τέλεια». Αγιότητα και τελειότητα δεν είναι το ίδιο πράγμα, η κρίση των σεξουαλικών κακοποιήσεων μέσα στην Εκκλησία μάς το υπενθυμίζει με επώδυνο τρόπο: αυτό επίσης μας υπενθυμίζει και ο Πάπας. Ωστόσο, δείχνει επίσης ότι μόνο μια Εκκλησία πληγωμένη μπορεί να αναζητήσει και να βρει τους πληγωμένους της ζωής, μια Εκκλησία που παρουσιάζεται ως τέλεια, ελκύει μοναχά τις «ελίτ». Ένας Λαός του Θεού που γνωρίζει τον πόνο των μελών της, μπορεί να προσπαθήσει να τον ανακουφίσει και όχι να τον κρύψει. Η μεταστροφή της καρδιάς χρειάζεται και κάποια ταπεινότητα, εκείνη την ταπεινότητα που κάποιες φορές μπορεί να ξεκινήσει μέσα στην ντροπή και τη μετάνοια. Η εκκλησιαστική μεταστροφή, στην οποία ο πάπας Φραγκίσκος καλεί, δεν θα μπορέσει να επιτευχθεί χωρίς τη δουλειά του ξεριζωμού μιας φοβερής αρρώστιας που υπάρχει στους κόλπους του Λαού του Θεού: τον κληρικαλισμό.
3. Ο κληρικαλισμός
Από την αρχή της θητείας του ως ποντίφικας, ο πάπας Φραγκίσκος δεν απέφυγε να καταγγείλει το πρόβλημα του κληρικαλισμού ως ένα από τα πιο επικίνδυνα κακά για τη ζωή του Λαού του Θεού. Είναι προφανές ότι η σεξουαλική κακοποίηση, πέρα από μια κακοποίηση του σώματος του άλλου, είναι επίσης και μια κατάχρηση εξουσίας που επιβάλλει σε εκείνον που θα την υποστεί, την παντοδυναμία του θύτη. Αυτή η κατάχρηση εξουσίας είναι δυνατή εξαιτίας της ύπαρξης μιας ανισότητας εξουσίας. Η εξουσία και η ισχύς στους κόλπους του Λαού του Θεού γίνονται αντιληπτές ακόμη με τρόπο κάθετο και όχι οριζόντιο. Είμαστε ακόμη μακριά από την εφαρμογή του θεολογικού οράματος της Β΄ Συνόδου του Βατικανού. Η εξουσία και η ισχύς βιώνονται ακόμη πολύ συχνά ως επιβολή μιας «ανώτερης» θέλησης. Ο πάπας Φραγκίσκος αποκηρύσσει εντονότατα κάθε απόπειρα ή «αποκλίνοντα τρόπο σύλληψης της εξουσίας» που θα περιόριζε τον Λαό του Θεού σε «μικρές ελίτ».
Διαπλασμένος από την «θεολογία του λαού», ο πάπας Φραγκίσκος καλεί τον Λαό του Θεού να αγωνιστεί κατά της μάστιγας των κακοποιήσεων και να ασπαστεί ξανά το χρίσμα της βαπτισμιαίας χάρης, που είναι παρούσα σε κάθε μέλος του Λαού του Θεού. Γνωρίζει ότι ο κληρικαλισμός είναι «η απογύμωνση του βαπτισμένου από την βαπτισμιαία χάρη του». Για να παλέψουν εναντίον αυτού, καλεί τους βαπτισμένους να μην «απογυμνωθούν από το χρίσμα του Αγίου Πνεύματος». Αυτά τα λόγια είναι από τα δυνατά λόγια του Πάπα μέσα στην Evangelii Gaudium: «Ας μην αφήσουμε να μας κλέψουν το Ευαγγέλιο!». Αυτά τα λόγια φέρουν μέσα τους όλη τη δύναμη του θεολογικού και ποιμαντικού πυρήνα της διακονίας του. Η κατανόησή του της Εκκλησίας, της αποστολής της, σφυρηλατήθηκε μέσα από την εμπειρία ενός λαού, σε μια ιδιαίτερη γη: την Αργεντινή, μέσα στις φτωχές από πολλές απόψεις χριστιανικές κοινότητες, αλλά πλούσιες όσον αφορά τα δώρα της χάρης του Αγίου Πνεύματος. Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε αυτόν τον θεολογικό πυρήνα του πάπα Φραγκίσκου, πρέπει να αφήσουμε να αντηχήσει μέσα μας ο Λόγος του Χριστού: «Σε ευχαριστώ, Πατέρα, Κύριε του ουρανού και της γης, γιατί αυτά τα έκρυψες από τους σοφούς και τους συνετούς και τα φανέρωσες στους ταπεινούς» (Μτ. 11, 25).
4. Ένας Λαός του Θεού σε πορεία
Για τον πάπα Φραγκίσκο, η «θεολογία του λαού» βρίσκεται σ’ έναν Λαό που ξέρει να ακούει όλα τα μέλη του εξίσου. Βλέπει, επομένως, στην ακρόαση των θυμάτων, μια σημαντική αποστολή για μια Εκκλησία του λαού, μια Εκκλησία των υπαρξιακών περιφερειών. Αυτή η Εκκλησία πρέπει να είναι προφητική και να ζει σύμφωνα με το Ευαγγέλιο. Πρέπει να τοποθετήσει τα θύματα στο επίκεντρο της ποιμαντικής προσοχής του, όπως και τους φτωχούς, τους φυλακισμένους και τους μετανάστες. Εν συντομία, όλους εκείνους και εκείνες μέσα στον κόσμο που πολλοί, ακόμη και μέσα στην Εκκλησία, εξακολουθούν να μην θέλουν να ακουστεί η φωνή τους, 2.000 χρόνια μετά την κήρυξη των Μακαρισμών.
Το όραμα της Εκκλησίας του πάπα Φραγκίσκου είναι μιας «Εκκλησίας φτωχής και για τους φτωχούς». Για εκείνον, τα θύματα των σεξουαλικών κακοποιήσεων αποτελούν μέρος αυτών των σύγχρονων φτωχών. Ο Πάπας προτείνει μια έξοδο από τις «πνευματικές κοσμικότητες», επιστρέφοντας στην εμπειρία των μικρών, των φτωχών, ώστε να απομακρυνθεί από κάθε κίνδυνο ελιτισμού. Υπάρχει μια έντονη συνοχή στα λόγια του όταν καλεί το σύνολο του Λαού του Θεού να γίνει φορέας της αποστολής που ο Χριστός εμπιστεύθηκε στην Εκκλησία και που υποστηρίζεται από το Άγιο Πνεύμα. Για τον πάπα Φραγκίσκο, είναι θεμελιώδους σημασίας να ξεκινήσουμε από την εμπειρία των χριστιανικών κοινοτήτων και όχι από κάποια δογματική κορυφή, που αποτελεί καρπό μιας κάθετης θεώρησης των σχέσεων στους κόλπους της Εκκλησίας. Η μεταστροφή μπορεί να έρθει μόνο στην καρδιά της κοινότητας πιστών που συγκεντρώνεται μετά τη σύγκληση του Χριστού, πράγμα που είναι η πρώτη έννοια της λέξης Εκκλησία. Ο πάπας Φραγκίσκος καλεί, επομένως, τον Λαό του Θεού να γίνει Εκκλησία ξεκινώντας από την ακρόαση. Το μοντέλο που θέλει να προτείνει είναι το μοντέλο της «λαϊκής ποιμαντικής», που κατά τη γνώμη του είναι το μοναδικό που μπορεί να περιορίσει τα επιβλαβή αποτελέσματα του κληρικαλισμού και που μπορεί να αφήσει το Άγιο Πνεύμα να ενεργήσει στις ρίζες του κακού, για να φέρει μια αληθινή μεταστροφή των καρδιών.
Κατά συνέπεια, ο πάπας Φραγκίσκος θα προτείνει δύο πράγματα για να βοηθήσει αυτόν τον Λαό του Θεού να γίνει Εκκλησία, αντλώντας από την λαϊκή ευλάβεια: την προσευχή και τη νηστεία. Για εκείνον, η λαϊκή ευλάβεια είναι ο τόπος όπου το Ευαγγέλιο παίρνει σάρκα και οστά. Ωστόσο, είναι πολύ πιο δύσκολο να κάνει τους κληρικούς να νηστέψουν, παρά τους φτωχούς. Ο ιησουίτης Juan Carlos Scannone θεωρεί ότι ο πάπας Φραγκίσκος προτείνει στην ποιμαντική δράση του την εφαρμογή ενός νέου θεολογικού, πνευματικού και ποιμαντικού παραδείγματος, που θεμελιώνεται στην εμπειρία των φτωχών, ένα παράδειγμα που ακούει και ανακαλύπτει «τις κοινοτικές εμπειρίες σωτηρίας στην καθημερινή ζωή των φτωχών». Ο π. Scannone βλέπει επίσης μια συνοχή στη δράση του Πάπα, σ’ αυτή την πιστότητα στον θεολογικό του πυρήνα, τον οποίον εξέφρασε από την ημέρα της εκλογής του. Όλος ο κόσμος θα πρέπει να θυμάται ακόμη εκείνες τις απλές λέξεις του αμέσως μετά την εκλογή του: “Fratelli e sorelle, buonasera!”. Αλλά ακόμη μεγαλύτερη έκπληξη προκάλεσε όταν ζήτησε από τον Λαό του Θεού που είχε συγκεντρωθεί στην πλατεία του Αγίου Πέτρου και σε όλο τον κόσμο, να προσευχηθεί γι’ αυτόν: «Ora pregate per me”.
Έτσι, όταν ο πάπας Φραγκίσκος καλεί τον Λαό του Θεού να προσευχηθεί, δεν είναι απλώς ένα είδος στυλ, ούτε η δύναμη κάποιας συνήθειας, αλλά η πεποίθηση της πίστης του στην προσευχή του Λαού του Θεού. Καλώντας τον να προσευχηθεί και να νηστέψει, ο Πάπας θέλει επίσης να καλέσει τον Λαό του Θεού στην αναγκαία ταπεινοφροσύνη για την αντιμετώπιση του κακού στους κόλπους του. Αυτή η πεποίθηση πίστης βρίσκει τις ρίζες της και στην ιγνατιανή παράδοση και ο πάπας Φραγκίσκος γνωρίζει ότι πρέπει να εγκαταλείψει κάθε προσκόλληση σε οποιασδήποτε μορφής εξουσία, και να προσκολληθεί στον Χριστό. Καλεί στην πνευματική φτώχεια, που επιτρέπει την εγκατάλειψη στον Θεό. Για τον Πάπα, από εκεί μπορεί να βλαστήσει η ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, κι ένας Λαός που θέλει να είναι «του Θεού» μπορεί να βιώσει ολοκληρωτικά εμπειρίες ανάστασης και να είναι σημείο της Βασιλείας.
Αυτή την εμπειρία πρέπει να την βιώσει όλος ο Λαός του Θεού. Η χριστιανική πνευματική εμπειρία, για τον πάπα Φραγκίσκο, δεν διαχωρίζεται από την κοινότητα πίστης, γιατί στους δικούς της κόλπους γεννιέται και τρέφεται. Το μοντέλο της ιγνατιανής πνευματικής ζωής είναι τριαδικό, επομένως εξ ορισμού κοινοτικό. Γι’ αυτό το λόγο, ο πάπας Φραγκίσκος καλεί τους λαϊκούς, αλλά και τους κληρικούς, και ανάμεσά τους ιδιαιτέρως τους επισκόπους, να μπουν σε αυτή τη διαδικασία μεταστροφής. Ο Πάπας θέλει να υποστηρίξει την ανάδυση μιας πραγματικά συνοδικής και προφητικής κοινότητας, σημείο της αγάπης του Θεού για όλους.
Οι προκλήσεις για τον πάπα Φραγκίσκο
Ακόμη κι αν ο πάπας Φραγκίσκος έχει επίγνωση των προκλήσεων που έχει να αντιμετωπίσει, κάποιες από αυτές μοιάζουν πιο αβέβαιες στα λόγια του. Η σχέση του χρόνου είναι ένα ουσιώδες ζήτημα κατά την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων – μοιάζει δυσανάλογος απέναντι στην πολυπλοκότητά τους στη μετανεωτερική εποχή.
Ο χρόνος στην Εκκλησία είναι ένας χρόνος αγκυρωμένος στην αιωνιότητα. Γι’ αυτό, ο Πάπας μιλάει για μια δράση σε «βραχυπρόθεσμους, μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους όρους». Αυτή η έκφραση τι μπορεί να σημαίνει για τα θύματα που ζουν καθημερινά τον πόνο της κακοποίησης; Για τα θύματα, ο χρόνος είναι πολύ πιο γρήγορος. Για τα θύματα υπάρχει η έννοια του επείγοντος.
Αυτή η εκκλησιαστική σχέση του χρόνου είναι επίσης ασύγχρονη με τον χρόνο των μέσων ενημέρωσης, ο οποίος επιταχύνεται διαρκώς. Ακόμη κι αν ο Πάπας έχει ήδη αποκηρύξει την επιτάχυνση, αυτή η «διαρκής επιτάχυνση των αλλαγών» στην ανθρώπινη δραστηριότητα, δεν είναι βέβαιο ότι μετρά το αντίκτυπο που μπορεί να έχει η βραδύτητα του εκκλησιαστικού στοχασμού. Εκεί, όπου πολλοί επιθυμούν αλλαγές εδώ και τώρα, ο Πάπας προτείνει αλλαγές «βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες», που παραμένουν ακόμη λίγο μυστήριες. Υπάρχει, όμως, μια σοφία στην αρετή της υπομονής, διότι μέσα σ’ έναν κόσμο όπου το ανάθεμα και η προσβολή βασιλεύουν στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, υπάρχει μια κάποια επιφυλακτικότητα και προσοχή, που είναι χρήσιμες ώστε να μη μας παρασύρει η εκδικητικότητα που παρατηρείται στα μέσα αυτά.
Πολλοί περιμένουν σημαντικές αλλαγές και όλες οι εναλλακτικές φαίνονται δυνατές – αλλά είναι και καλές για τον Λαό του Θεού συνολικά, και προπαντός για τα θύματα; Πόρρω απέχουμε από το να είμαστε βέβαιοι! Είναι πολύ πιθανό ο Λαός του Θεού, και ειδικά τα θύματα, να μην ικανοποιηθούν ποτέ από τις δηλώσεις πρόθεσης, ή από απλά γραπτά, κι ας είναι καλοπροαίρετα.
Υπάρχει και μια τελευταία πρόκληση, να αποφευχθεί κάποιοι επίσκοποι ή κάποιες ιεραρχίες να ξεφορτωθούν την έκκληση του Πάπα, αναπέμποντας την ευθύνη αυτής της μεταστροφής και αυτών των αλλαγών μόνο στους λαϊκούς, κάτι που μπορεί να υποδεικνύει η ετοιμότητα ορισμένων πρόσφατων δηλώσεων επισκόπων να αντιδρούν αμέσως. Σ’ αυτή την συνοδική πορεία για την συλλογική αναζήτηση λύσεων στην κρίση που περνά η Εκκλησία, καλείται να εισέλθει ολόκληρος ο Λαός του Θεού. Κανείς δεν μπορεί να μείνει έξω από αυτήν. Ο Πάπας μας καλεί να είμαστε όλοι μαθητές του Χριστού, καλοί Σαμαρείτες, στο δρόμο προς την Ιεριχώ, και όχι θεατές. Είναι ξεκάθαρο ότι η επόμενη συνάντηση των προέδρων των καθολικών ιεραρχιών στη Ρώμη, θα εξεταστεί εξονυχιστικά ως ένα από τα νέα τεστ αποφασιστικότητας του πάπα Φραγκίσκου να ξεριζώσει τις δυναμικές του κακού και των κακοποιήσεων στους κόλπους της Εκκλησίας…
JA
